ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ

Η Ελένη Κοντογιάννη με τον ωραίο βασιλικό που ο σπόρος του κρατάει πάνω από ένα αιώνα ο ίδιος.

Η Ελένη Κοντογιάννη ζει με τον άντρα της Βασίλη στο χωριό Καστανιά (Προυσσού) στην Ευρυτανία, ένα χωριό κρεμασμένο θαρρείς πάνω από τον δύσκολο ποταμό Κρικελοπόταμο και αριθμεί καμιά πενηνταριά μόνιμους κατοίκους, ηλικιωμένους ως επί το πλείστον που κατά κάποιο τρόπο ζουν ακόμη στον απόηχο της παραδοσιακής ζωής των ορεινών Ελλήνων.

Το ζεύγος Κοντογιάννη που οι ρίζες τους κρατάνε από το διπλανό χωριόΠρόδρομος,  έχει τέσσερα παιδιά (Γιώργος, Δημήτρης, Παναγιώτης, Αννούλα) από τα οποία, τα δυο πρώτα εργάζονται στο Καρπενήσι αλλά πηγαινοέρχονται συχνά στο χωριό και βοηθούν τον πατέρα τους που διατηρεί ένα μεγάλο κοπάδι από κατσίκια και τα άλλα δυο ζουν στη Λαμία. Φυσικά δίπλα στον Βασίλη και το κοπάδι είναι διαρκώς η Ελένη, η οποία προλαβαίνει και το νοικοκυριό και φυσικά τους κήπους με τα λαχανικά καθώς και την αυλή της που είναι γεμάτη με ωραία λουλούδια, τα περισσότερα από τα οποία ο σπόρος τους είναι παλαιός και προσαρμοσμένος απόλυτα στις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.

Όταν η φύση κάνει θαύματα... Ένα κοντόροκο καλαμπόκι με τρεις απολήξεις...

Αυτά τα έμαθα πιάνοντας προχθές κουβέντα με την Ελένη σαν την είδα να ποτίζει ένα ωραίο βασιλικό, από αυτούς που λέμε χειμωνιάτικους και με έκπληξη άκουσα πώς κρατάει τον ίδιο σπόρο που πήρε από την συγχωρεμένη πεθερά της, Σαννούλα Κοντογιάννη που έζησε όλη της τη ζωή στο κοντινό στην Καστανιά χωριό Πρόδρομος. Χοντρικά υπολογίσαμε πως πρέπει να είναι ο ίδιος σπόρος πάνω από 120 χρόνια γιατί και η Σαννούλα, τον είχε κρατήσει από τη δική της μητέρα ενώ είναι πιθανό να έχει και περισσότερη ιστορία.

Το ίδιο μου είπε πως κάνει και με τις ντομάτες, τα άλλα κηπευτικά και βέβαια με τα καλαμπόκια για τα οποία έμαθα πως καλλιεργεί ακόμη τα λεγόμενα «κοντόροκα», ήτοι ένα είδος καλαμποκιού του οποίου το ξυλώδες εσωτερικό είναι πολύ μικρό ενώ οι σπόροι του πολύ μεγάλοι, οι μεγαλύτεροι από κάθε άλλο ιθαγενή ποικιλία καλαμποκιού και φυσικά δεν έχει καμιά σχέση με τα υβρίδια που υποχρέωσαν οι διάφοροι προπαγανδιστές των πολυεθνικών να καλλιεργούν οι Έλληνες αγρότες για να είναι διαρκώς εξαρτημένοι από αυτές και τα φυτοφάρμακα που απαιτούνται για την καλλιέργεια τους.

Σε παλιά ξύλινα σκεύη που βγήκαν σε αχρησία έχει φυτεμένα η Ελένη τα λουλούδια της αυλής της

Ο τρόπος που μου μίλησε η Ελένη μου με έκανε να σκεφτώ πιο σοβαρά μια ιδέα που κυκλοφορεί από καιρό τώρα στο μυαλό μου και δεν είναι άλλος από την επιστροφή στο χωριό μου και την συστηματική ενασχόλησή μου με τα χωράφια και τις καλλιέργειες παράλληλα με ότι παλεύω ακόμα στην παραπαίουσα δουλειά στα περιοδικά.  Ακούγοντας μάλιστα πως θα πάρω σύνταξη (αν υπάρχει τότε αυτός ο θεσμός) σε 13 χρόνια από τώρα, πήρα την απόφαση. Κι έτσι, οι πρώτοι σπόροι ακτός από αυτούς που έχει η μάνα μου είναι από τα κοντόροκα καλαμπόκια και το βασιλικό που πήρα από την Ελένη και από την πρώτη συγκομιδή, υπόσχομαι πως θα δώσω και σε όσους ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο...

ΑΘΗΝΑ, 27092012

ΠΩΣ ΣΠΑΜΕ ΚΑΡΥΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΣΦΥΡΙ…

Τα καρύδια είναι ένας πολύτιμος απ’ όλες τις απόψεις, καρπός της ελληνικής γης και η συλλογή τους γίνεται τούτες τις ημέρες σε όλα τα ορεινά χωριά που υπάρχουν ακόμη καρυδιές και δεν έχουν κοπεί να γίνουν έπιπλα. Το λέω αυτό γιατί κατά την δεκαετία του ’60, τα χρόνια που κορυφώθηκε η εσωτερική μετανάστευση αποψιλώθηκε σχεδόν ολόκληρη η ελληνική ύπαιθρος από τις παλιές καρυδιές γιατί ως ξύλο απέφεραν άμεσο χρήμα και ήταν πολλές οι οικογένειες που χάρη στα χρήματα από τις καρυδιές πλήρωσαν την πρώτη εγκατάστασή τους στα υπόγεια της Κυψέλης και πάνω - κάτω στην Πατησίων.

Παρ’ αυτά διατηρήθηκαν αρκετά δέντρα και μεγάλωσαν κάποια άλλα και αν τα θέλει η χρονιά καρπίζουν αλλά σε όλα τα χωριά λείπουν τα χέρια για να τα μαζέψουν και πολύ περισσότερο οι άνθρωποι που μπορούν να ανέβουν πάνω στις καρυδιές και να της τινάξουν. Γι’ αυτό και όλοι περιμένουν πότε θα πέσουν τα ώριμα καρύδια από το δέντρο για να προλάβουν μάλιστα από τα τρωκτικά που καιορφυλακτούν να τα αρπάξουν.

Αυτή είναι λίγο πολύ η μικρή ιστορία με τα καρύδια και είναι τυχεροί όσοι έχουν ακόμη κάποιες καρποφόρες καρυδιές στα χωριά τους. Τα καρύδια όμως, δεν τρώγονται με το τσόφλι τους, ένα πολύ σκληρό ξυλώδες κέλυφος που προστατεύει απόλυτα τον καρπό. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι για να τα γευτούνε, τα σπάνε είτε με σφυράκια στο πολύ χωριάτικο, είτε με τους λεγόμενους καρυοθραύστες στο πιο αστικό.

 

Όποιος όμως θέλει να σπάσει ένα καρύδι στα γρήγορα και δεν έχει ούτε μια πέτρα διαθέσιμη κοντά του, μπορεί να το κατορθώσει βάζοντας δυο καρύδια στην παλάμη του και ανάλογα με τη δύναμη που έχει, να τα σφίξει δυνατά και να τα σπάσει με την πίεση που θα ασκήσει ο ένας καρπός πάνω στον άλλο. Συνήθως με αυτό τον τρόπο σπάζει μόνο ένα καρύδι αλλά δεν αποκλείεται να ραγίσει και το άλλο οπότε με μια κίνηση να έχουμε  δυο επιτυχή αποτελέσματα.  Στις φωτογραφίες, μπορείτε να δείτε τον τρόπο με τον οποίο τοποθέτησε πριν από λίγες μέρες στην Καστανιά της Ευρυτανίας ο καλός φίλος Μάκης Χαρικόπουλος δυο καρύδια στα χέρια του και κατάφερε να σπάσει το ένα.

- Σημειώνουμε, πως τα καρύδια πρέπει να αφεθούν λίγες μέρες στον ήλιο να ξεραθούν γιατί η φλούδα του καρπού όταν είναι ακόμη χλωρά πικρίζει και πρέπει να ξεφλουδιστούν πριν μπουν στο στόμα...

ΓΕΜΙΣΑΝ ΒΟΥΝΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΑΣ

Πήρα τα βουνά για δυο τρεις ημέρες· συγκεκριμένα πήγα με καλούς φίλους στο χωριό Καστανιά Ευρυτανίας όπου και τις δουλειές που είχαμε να κάνουμε τις φέραμε σε πέρας και περάσαμε υπέροχα. Οι καλύτερες όμως στιγμές αυτής της επίσκεψης μας στην Καστανιά, ήταν όταν ανεβήκαμε νωρίς - νωρίς ένα πρωί στον αυχένα του βουνού Τριανταφυλλιά, που καλείταιΤριχιά, εκεί που «χωρίζει» η Αιτωλοακαρνανία με την Ευρυτανία και καθώς η ατμόσφαιρα ήταν απόλυτα διαυγής, χόρτασαν τα μάτια μας βουνά. Με τούτη την πρωϊνή εικόνα, που έρχεται σαν συνέχεια της χθεσινοβραδυνής που δείχνει τις τελευταίες ακτίνες του ήλιου πάνω στις κορφές της Χελιδόνας, της Καλιακούδας και λίγο του Τυμφρηστού, τη μοιραζόμαστε μαζί σας με την ευχή, κάποια φορά τα βημάτά σας να σας οδηγήσουν κι εσάς εκεί ψηλά, στον ουρανό των «Μικρών Πατρίδων» που δεν ξεχνάμε και τις κρατάμε με πολλή αγάπη στην καρδιά μας…

ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ, 22092012

ΕΝΑ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΚΡΙΚΕΛΟΠΟΤΑΜΟ…

O παπα Θανάσης Ζαφείρης, οι γιοί του Δημήτρης και Σωτήρης και ο Γιάννης Τσατσαράγκος περνάνε το ποτάμι στον κουβά της μπουλντόζας.

Το Ληναράκι είναι ένας πολύ παλιός οικισμός της Καστανιάς Προυσού, ο οποίος κατά τα τελευταία χρόνια έχει εγκαταλειφθεί εντελώς και το χειρότερο είναι ότι η ξυλογέφυρα πάνω από τον νευρικό Κρικελοπόταμο που εξυπηρετούσε όσους είχαν ακόμη κάποια ζωντανά που τα πήγαιναν εκεί πέρα ή να τρυγήσουν κάτι λίγα αμπέλια που είχαν απομείνει, έχει σαπίσει και ήταν πολύ επικίνδυνη για όποιον  επιχειρούσε να την περάσει.

Έτσι, εκτός από τις τελευταίες μέρες του καλοκαιριού που λιγόστευαν τα νερά του ποταμού, κανένας πλην ελαχίστων κυνηγών δεν πάταγε το πόδι του στον παρατημένο οικισμό όπου φέτος όπως είδα σε μια πρόσφατη επίσκεψή μου εκεί, οι ροδιές που έχουν απομείνει, είναι κατάφορτες αλλά είναι ζήτημα αν κάποιος μαζέψει τον καρπό τους.

Η ξυλογέφυρα πάνω από τον Κρικελοπόταμο έχει σαπίσει και είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για όποιον δεν γνωρίζει την κατάστασή της...

Το κυριότερο όμως και αυτό που απασχολεί πολλούς από την Καστανιά και ιδιαίτερα τον παπα Θανάση Ζαφείρη που μεγάλωσε εκεί απέναντι, στον οικισμό Ποτάμι και ο οποίος ήταν και ο άνθρωπος που μου μίλησε για το Ληναράκι που πρόλαβε να έχει 30 οικογένειες, είναι η πρόσβαση προς στην ωραία εκκλησία του Αϊ – Γιάννη Θεολόγου η οποία πανηγυρίζει στις 26 Σεπτεμβρίου αλλά είναι και πολλοί εκείνοι που θέλουν να πάνε να ανάψουν ένα κεράκι αλλά δεν μπορούν αφού δεν πατιέται πλέον η ξυλογέφυρα.

Η επιφάνεια της ξυλογέφυρας με τα σαπισμένα σανίδια που πρόκειται να αλλαχθούν

Το ενδιαφέρον όμως αυτό των Καστανιωτών άκουσαν οι αρχές και γι’ αυτό έστειλαν τις προάλλες ένα μηχάνημα (μπουλντόζα) την οποία χειρίζονταν ο Γιώργος Μήτσου και με την βοήθεια του Γιάννη Τσατσαράγκου που γνωρίζει καλά την περιοχή, ίσιαξε μια δίοδο μέσα στο ποτάμι να περνούν τα ψηλά αυτοκίνητα και τα φορτηγά και άνοιξε ένα δρόμο μέχρι κάτω από τη γέφυρα για να πάνε εκεί τα μηχανήματα που θα χρειαστούν να φτιάξουν το γεφύρι, οι εργασίες για το οποίο όπως έχει ακουστεί θα αρχίσουν πολύ σύντομα.

Τους πρόλαβα να δουλεύουν εκεί στις 22 Αυγούστου και μαζί με τον παπα - Θανάση και τους γιούς του Σωτήρη και Δημήτρη και για να μη βραχούμε, περάσαμε το ποτάμι μέσα στον κουβά της μπουλντόζας. Το γεγονός μας θύμισε το όχι και πολύ μακρινό χθες που η Ευρυτανία και γενικά η ορεινή Ελλάδα δεν είχε δει αμαξιτό δρόμο και πολλές φορές οι άνθρωποι περνούσαν τα φουσκωμένα ποτάμια πάνω σε αυτά τα θηριώδη μηχανήματα.  

Χωρίς να βραχούμε καθόλου, περάσαμε εκείνη τη μέρα τον Κρικελοπόταμο μαζί με τον παπα Θανάση τον Κρικελοπόταμο

Ένα χθες που καμιά φορά εμφανίζεται σαν κακό όνειρο για ορισμένους και άλλοτε, ως αφορμή να ξαναδούμε τα πράγματα από μια άλλη γωνιά, της αυτογνωσίας τουλάχιστον για το τι αληθινά είναι ο τόπος μας και πόσο δυνατά κρατούσε δεμένους τους ανθρώπους κοντά του. Και επίσης, να σχολιάζει την απόσταση που κράτησαν οι άνθρωποι, όταν για διάφορους λόγους ο καθένας απομακρύνθηκε από την γενέθλια γη και τις ρίζες τους.  

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο και οι φωτογραφίες δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "Ευρυτανικός Παλμός" την 4 Σεπτεμβρίου 2012.